Νοτιοδυτικά του Υδροχόου βρίσκεται ο ζωδιακός αστερισμός του Αιγόκερω. Ο Αιγόκερως είναι ο 10ος αστερισμός του ζωδιακού κύκλου και περιβάλλεται από τους αστερισμούς του Αετού, του Τοξότη, του Μικροσκοπίου και του Νότιου Ιχθύος.
Περιέχει 48 άστρα, από το 3ο μέχρι το 6ο μέγεθος, χωρίς κανένα να είναι ιδιαίτερα λαμπρό. Ο Αιγόκερως ανήκει στο νότιο ημισφαίριο του ουρανού και αρχίζει να είναι ορατός από την Ελλάδα στα μέσα Ιουνίου, προς το Νότο.
Ο Αιγόκερως βρίσκεται στο νότιο τροπικό, στο σημείο δηλαδή στο οποίο όταν φτάσει ο Ήλιος (22/12) σταματάει την καθοδική του πορεία προς το Νότο και στρέφεται προς τον ανηφορικό Βορρά σαν Αίγα (κατσίκα) που σκαρφαλώνει σε βουνό. Από τότε αρχίζει ο χειμώνας.
Οι Πλατωνικοί ονόμαζαν τον Αιγόκερω «Πύλη των Θεών», γιατί πίστευαν ότι οι ανθρώπινες ψυχές, μετά το θάνατο των ανθρώπων, περνούσαν από το ζώδιο αυτό πριν φτάσουν στον ουρανό.
Μυθολογία
Η μυθολογία μας αναφέρει ότι οι Θεοί, κατά τη διαμάχη τους με τους Γίγαντες, εγκατέλειψαν τον Όλυμπο και βρήκαν καταφύγιο στη φιλόξενη Αίγυπτο, όπου μεταμορφώθηκαν σε ζώα, για να γλιτώσουν από την καταδίωξη των Γιγάντων.
Έτσι, ο τραγοπόδαρος θεός Πάνας, για να γλιτώσει από το Γίγαντα Τυφώνα –ένα θεριό με εκατό κεφάλια και πύρινη ματιά- που τον κυνηγούσε, μεταμορφώθηκε σε Αίγα (κατσίκα). Η διαφυγή του όμως δεν ήταν εύκολη. Για να ξεφύγει από τον Τυφώνα, ρίχτηκε στα νερά του ποταμού Νείλου. Επειδή όμως δυσκολευόταν να κολυμπήσει, έγινε αμφίβιος, ενώ το πίσω μέρος του σώματός του μεταμορφώθηκε σε ουρά ψαριού. Ο Αιγόκερως, το ζώδιο που παριστάνεται με σώμα κατσίκας και ουρά ψαριού, είναι –σύμφωνα με τον Ερατοσθένη- ο μεταμορφωμένος Πάνας.
Σύμφωνα με μια άλλη μυθολογική εκδοχή, ο Αιγόκερως είναι ο Αιγίπαν. Γιος του Δία και της Αίγης, συζύγου του τραγοπόδαρου θεού Πάνα. Από αυτούς τους δύο πήρε και το όνομά του Αιγίπαν (Αίγη = Παν). Εξωτερικά έμοιαζε με τον Πάνα, ήταν δηλαδή και αυτός τραγοπόδαρος. Κατά άλλους, είχε σώμα κατσίκας και ουρά ψαριού, γεγονός που εξηγεί την περίεργη μορφή του Αιγόκερω, ενώ ο Πλούταρχος στα Ηθικά του τον παραλληλίζει με το θεό των Λατίνων Σιλβανό.
Κατά τον Απολλόδωρο, ο Αιγίπαν μαζί με τον Ερμή πρόσφεραν μεγάλη υπηρεσία στον πατέρα τους, το Δία, όταν αυτός ήταν αιχμάλωτος του Γίγαντα Τυφώνα. Ο Τυφώνας είχε αφαιρέσει τα νεύρα των χεριών και των ποδιών του Δία και τα είχε κρύψει στο Κωρύκειο Άντρο της Κιλικίας, μέσα σε δέρμα αρκούδας.
Ο Αιγίπαν και ο Ερμής τα έκλεψαν και τα ξαναπροσάρμοσαν στο σώμα του Δία, που ανέκτησε τις δυνάμεις του και τελικά νίκησε τον Τυφώνα.
Ο Δίας, από ευγνωμοσύνη, τοποθέτησε τον Αιγίπαν στον έναστρο ουρανό, στον αστερισμό του Αιγόκερω. Η εκδοχή αυτή, όπως και η προηγούμενη, εξηγεί την περίεργη μορφή του Αιγόκερω, δηλαδή της κατσίκας με την ουρά ψαριού, με την οποία παριστάνετε πάντα το ζώδιο αυτό στους αστρονομικούς ουράνιους χάρτες.
Σε άλλη μία ακόμα μυθολογική εκδοχή, ο Αιγόκερως συμβολίζει την Αίγα Αμάλθεια με το γάλα της οποίας τράφηκε στην Κρήτη ο Δίας όταν ήταν μωρό. Από την ευγνωμοσύνη του Ο Δίας, μόλις η Αμάλθεια πέθανε, την έκανε αστερισμό και ένα από τα δύο κέρατά της το έδωσε στις Νύμφες Ελίκη και Κυνόσουρα, που τον φρόντιζαν στο Ιδαίο Άντρο. Το δώρο αυτό από τότε μέχρι σήμερα ονομάζεται «Κέρας της Αμάλθειας» ή «Κέρας της Αφθονίας». Όποιος το έχει μπορεί να αποκτήσει ό,τι επιθυμεί. Από αυτό προέρχεται και η λατινική λέξη «κορνουκόπια», που δηλώνει την αφθονία αγαθών. Ακόμα, με το δέρμα της Αμάλθειας, που ήταν άτρωτο, ο Δίας έντυσε την ασπίδα του, που ονομάστηκε Αιγίδα και προστάτευε ολοκληρωτικά όποιο την κρατούσε. Από αυτό προέρχεται η σημερινή έκφραση «υπό την αιγίδα», που σημαίνει υπό την προστασία κάποιου.
Η εκδοχή αυτή εξηγεί την ονομασία του αστερισμού (Αίγα + κέρας = Αιγόκερως), αλλά όχι και την περίεργη μορφή του.
Ο Αιγόκερως έχει τη θέση του και στη ρωμαϊκή μυθολογία. Στο αρχαίο ρωμαϊκό ημερολόγιο του βασιλιά Νουμά Πομπιλίου, η αρχή και το τέλος του έτους ήταν η ημέρα που ο Ήλιος έφτανε στη μέση του αστερισμού του Αιγόκερω.
Επίσης, ο Αύγουστος Οκταβιανός τιμούσε τον Αιγόκερω, επειδή είχε γεννηθεί στο ζώδιο αυτό. Ήταν το έμβλημα των λεγεώνων του και η μορφή του κοσμούσε τα νομίσματα της εποχής.
Σύμφωνα με μια πανάρχαια δοξασία των Βαβυλωνίων, ο Αιγόκερως παρίστανε τον Έα ή Suhumarshu, τον αντίστοιχο του Ποσειδώνα Βαβυλώνιο θεό των θαλασσών, που ήταν μισός αίγα και μισός ψάρι.
Τα άστρα και οι μύθοι τους
Εισαγωγή στην Ουρανογραφία
Στράτος Θεοδοσίου – Μάνος Δανέζης
Επίκουροι Καθηγητές Παν/μίου Αθηνών
