Ο Καρκίνος είναι ο 4ος αστερισμός του ζωδιακού κύκλου. Βρίσκεται ανατολικά του Λέοντα και σχεδόν τον αγγίζει το κεφάλι του αστερισμού της Ύδρας. Ο Ήλιος μπαίνει στο ζώδιο του Καρκίνου τον Μάιο, ενώ την εποχή του Ιππάρχου ο Ήλιος βρισκόταν στο ζώδιο αυτό τον Ιούνιο. Ο Καρκίνος περιλαμβάνει 48 άστρα, από τα οποία κανένα δεν είναι πολύ λαμπρό. Τα λαμπρότερα άστρα του είναι μόλις 4ου μεγέθους. Ο Καρκίνος βρίσκεται στο βόρειο τροπικό, στο σημείο δηλαδή στο οποίο όταν φτάσει ο Ήλιος –στις 22 Ιουνίου- σταματάει την ανοδική του πορεία, προς το Βορρά και αρχίζει την κατηφορική του πορεία σαν ένας κάβουρας που πισωγυρίζει. Από τότε έχουμε .
Οι Πλατωνικοί θεωρούσαν τον Καρκίνο τη «Θύρα των Θνητών», μια και πίστευαν ότι από αυτήν περνούσαν οι ψυχές όταν κατέβαιναν από τον ουρανό, για να μπουν στα σώματα των ανθρώπων.
Ο αστερισμός αυτός περιέχει ένα νεφέλωμα παρόμοιο με τις Πλειάδες, τη Φάτνη, που βρίσκεται στην απόσταση των 500 εφ και το οποίο ο Ίππαρχος ονόμαζε «Μικρό Νεφέλωμα», ενώ ο Άρατος πιο ποιητικά «Μικρή Αχλύ». Η Φάτνη διακρίνεται με γυμνό μάτι σε καθαρό ουρανό και ο λαός μας κοινά την αποκαλεί «Μελίσσι». Όταν στην αρχαιότητα το νεφέλωμα δεν φαινόταν στον ουρανό, αυτό εθεωρείτο από τους αρχαίους Έλληνες σημάδι επερχόμενης θύελλας.
Μυθολογία
Κατά τη μυθολογία, ο Καρκίνος είχε σταλεί από τη θεά Ήρα στην προστατευόμενή της Λερναία Ύδρα, ως βοηθός της εναντίον του ήρωα Ηρακλή. Έτσι, ο παμμεγέθης Καρκίνος παρενοχλούσε τον Ηρακλή κατά τη φοβερή του μάχη εναντίον της Ύδρας, δαγκώνοντάς του το πόδι, ενώ ταυτόχρονα η Ύδρα έσφιγγε και παρέλυε την κνήμη του με το κάτω μέρος του σώματός της. Με τη βοήθεια όμως του Ιολάου και της φωτιάς, ο Ηρακλής εξόντωσε την Ύδρα και τελικά συνέθλιψε με το πέλμα του το σύμμαχό της Καρκίνο. Η θεά Ήρα για να ανταμείψει τον Καρκίνο, που σκοτώθηκε εξαιτίας της, τον τοποθέτησε στον ουρανό δίπλα στο κεφάλι της συμμάχου του Ύδρας –που είχε γίνει από την Ήρα και αυτή αστερισμός- και έτσι σχηματίστηκε το ζώδιο του Καρκίνου. Οι δύο αστερισμοί, της Ύδρας και του καρκίνου, διαιωνίζουν το 2ο θαυμαστό άθλο του Ηρακλή.
Τα άστρα και οι μύθοι τους
Εισαγωγή στην Ουρανογραφία
Στράτος Θεοδοσίου – Μάνος Δανέζης
Επίκουροι Καθηγητές Παν/μίου Αθηνών
