Παρθένος (Αστρονομία και μύθοι)

Κάτω από το Βοώτη βρίσκεται ο μεγάλος ζωδιακός αστερισμός της Παρθένου. Την Παρθένο τη βρίσκουμε, όταν ενώσουμε τον Πολικό με το άστρο ε της Μεγάλης Άρκτου και σύρουμε μια ευθεία προς το μέρος του ε. τότε, στην προέκταση της ευθείας αυτής –και σχεδόν σε διπλάσια απόσταση- θα συναντήσουμε τον αστερισμό αυτό. Είναι ο 6ος αστερισμός του ζωδιακού κύκλου. Περιέχει πάνω από 120 άστρα και περιλαμβάνει ένα ολόκληρο σμήνος γαλαξιών. Ο Ήλιος μπαίνει στο ζώδιο αυτό τον Αύγουστο.

 

 

Μυθολογία

Η Παρθένος συμβολίζει την Περσεφόνη, την κόρη του Δία και της Δήμητρας. Πήρε το όνομα Παρθένος από την παρθένα θεά Δήμητρα, που είναι η θεά μητέρα Γη, η θεϊκή και παγκόσμια Μητέρα, θεά της ευφορίας της γης (Δη-μη-τηρ = Γη-μήτηρ). Έτσι, αστερισμός της Παρθένου ταυτίζεται και με τη Δήμητρα και με την όμορφη Περσεφόνη, που άρεσε στο θεό του Άδη, τον Πλούτωνα, και κάποια στιγμή την ξεμονάχιασε και την άρπαξε, για να την κάνει γυναίκα του.

zodia-taro-45

Η θεά Δήμητρα θύμωσε πολύ που άρπαξε τη μοναχοκόρη της ο Πλούτωνας. Πάνω στο θυμό της πρόσταξε τη Γη να μην ανθίσει πια κανένα λουλούδι και να μην καρπίσει κανένα δέντρο. Η Δήμητρα λοιπόν προκάλεσε τέτοια πείνα και καταστροφή στη Γη, που θα κατέστρεφε την ανθρωπότητα. Ο Δίας τότε μεσολάβησε και έπεισε τον αδελφό του, τον Πλούτωνα να αφήσει ελεύθερη την Περσεφόνη. Εκείνος δέχτηκε, αλλά μόνο για το μισό του χρόνου. Συμφωνήθηκε να μένει η Περσεφόνη έξι μήνες στον Άδη –τις εποχές της νέκρωσης της Φύσης από τη Δήμητρα: χειμώνα και φθινόπωρο- και έξι μήνες μαζί με τη μητέρα της και τους άλλους θεούς, οπότε η Δήμητρα χαρούμενη ανανεώνει τη βλάστηση και χαρίζει καλοκαιρία: άνοιξη και ΘΕΟΣ.

Οι αρχαίοι Έλληνες τη φαντάζονταν να κρατάει στο δεξί της χέρι ένα κλαδί από φοίνικα και στο αριστερό της ένα στάχυ, ως θεά του θερισμού. Για αυτό το λόγο, το λαμπρότερο άστρο της –μεγέθους 1,2- ονομάζεται Στάχυς.

Το Στάχυ που κρατάει η Παρθένος στο χέρι της οι Άραβες αστρονόμοι τον ονόμασαν Μονήρη (μοναχικό) και απροστάτευτο, γιατί δε βρίσκεται κοντά του κανένα άλλο άστρο τέτοιου μεγέθους.

Σύμφωνα με τον Άρατο, η Παρθένος παριστάνει τη θεά Αστραία, κόρη του Δία και της Θέμιδας ή του Τιτάνα Αστραίου και της Ηώς. Η Αστραία ήταν θεά της Αγνότητας και της Δικαιοσύνης, για αυτό ονομαζόταν και Δίκη. Κατά τη διάρκεια του Χρυσού αιώνα της δικαιοσύνης, τον οποίο οι αρχαίοι ποιητές ονόμαζαν αιώνα της Αστραίας, αυτή και άλλοι θεοί συγκατοικούσαν με τους ανθρώπους στη Γη. Κατά το Σιδηρούν αιώνα όμως, όταν άρχισαν οι πόλεμοι και οι άνθρωποι παραμέλησαν το δίκαιο και εγκληματούσαν, οι θεοί εγκατέλειψαν τη Γη με πρώτη την Αιδώ, ενώ τελευταία έφυγε η παρθένα Αστραία, που όπως μας λέει ο Οβίδιος πέταξε μακριά για τις ουράνιες περιοχές. Έτσι η Αστραία σχημάτισε το ζωδιακό αστερισμό της Παρθένου. Παριστάνεται συνήθως να κρατάει στο ένα χέρι της το ζυγό της δικαιοσύνης και ένα κλαδί από φοίνικα, και στο άλλο ένα στάχυ ή ένα σπαθί.

Ο περίφημος Λατίνος ποιητής Βιργίλιος επωφελήθηκε από την ωραία αυτή παράδοση, κατά την οποία η επάνοδος του αστερισμού στον ανατολικό Ορίζοντα, πριν από την Ανατολή του Ήλιου, θεωρείται ως η επάνοδος νέας εποχής ευδαιμονίας, επικράτησης διαρκούς ειρήνης και αδιάφθορης δικαιοσύνης. Έτσι στη «Δ’ Εκλογή» του, αναφερόμενος στην ειρήνη μεταξύ του Μάρκου Αντωνίου και του Αυγούστου Οκταβιανού (40 π.χ.), τη θεωρεί ως αρχή νέας εποχής ευδαιμονίας και –σύμφωνα με τα λεγόμενα της Σίβυλλας- ως μεταβολή του Σιδηρού αιώνα πάλι σε Χρυσό.

Σύμφωνα με μια ακόμα εκδοχή, η Παρθένος είναι η Ηριγόνη, η παρθένα κόρη του βασιλιά της Αττικής Ικαρίου ή Ικαρίωνα, που την έκανε αστερισμό ο Διόνυσος.

 

Τα άστρα και οι μύθοι τους

Εισαγωγή στην Ουρανογραφία

Στράτος Θεοδοσίου – Μάνος Δανέζης

Επίκουροι Καθηγητές Παν/μίου Αθηνών